Dünya üzərində Antik Misir kimi möhtəşəm və sirli sivilizasiyalar çox olub. Onların hər birinin hekayəsi həm mədəniyyət, həm texnologiya, həm də inanclar baxımından olduqca maraqlıdır. İndi sənə Antik Misir xaricində ən məşhur sivilizasiyalardan bəzilərinin hekayələrini bir-bir, geniş və ətraflı şəkildə danışacam:

1. Mesopotamiya Sivilizasiyası
Yeri: İndiki İraq, Suriya, Türkiyə və İranın bir hissəsi
Tarixi: e.ə. 3500–500

Hekayəsi:
Mesopotamiya — "iki çay arası", yəni Fərat və Dəclə çayları arasındakı ərazidə yaranıb. Tarixin ilk yazılı qanunları (Hammurabi Qanunları), ilk yazı sistemləri (mixi yazı), və ilk şəhər-dövlətlər burada yaranıb (Uruk, Ur, Akkad). Buradakı insanlar göydəki planetləri müşahidə edərək ilk riyazi və astronomik hesablama sistemlərini hazırlayıblar. Tanrılar arasında Enki (su və bilik tanrısı), Enlil (hava tanrısı), İştar (sevgi və müharibə) ən məşhurları idi.

2. İndus Vadisi Sivilizasiyası
Yeri: Hindistan və Pakistan
Tarixi: e.ə. 3300–1300

Hekayəsi:
Bu sivilizasiya Harappa və Mohenjo-Daro şəhərləri ilə tanınır. Qədim dünya üçün inanılmaz inkişaf etmiş kanalizasiya və şəhər planlaması sistemləri vardı. Onlar ticarəti çox sevdikləri üçün Mesopotamiya ilə əlaqə saxlayırdılar. Yazıları hələ də tam oxunmayıb, bu da onları daha sirli edir.

3. Çin Sivilizasiyası (Shang və Zhou dövrləri)
Yeri: Çin
Tarixi: e.ə. 1600–256

Hekayəsi:
Çin sivilizasiyası sarı çay ətrafında inkişaf etdi. Shang sülaləsi dövründə yazı sistemi və bürünc əşyalar inkişaf etdi. Zhou sülaləsi dövründə isə Konfutsizm və Daoizm yaranaraq təkcə Çin deyil, bütöv Şərq mədəniyyətinə təsir etdi. Onlar ay təqvimi ilə zaman hesablayırdılar və nəhəng astronomik biliklərə sahib idilər.

4. Maya Sivilizasiyası
Yeri: Meksika, Qvatemala, Honduras
Tarixi: e.ə. 2000 – e. 1500

Hekayəsi:
Mayalar riyaziyyat, astronomiya və tikinti sahəsində inanılmaz dərəcədə inkişaf etmişdilər. Onların öz təqvim sistemləri, sıfır anlayışı və 20-lik ədəd sistemi vardı. Qədim piramidalar və mərasim meydanları tikiblər. Onlar göy cismlərinin hərəkətinə əsaslanan rituallarla yaşayırdılar.

5. Aztek Sivilizasiyası
Yeri: Mərkəzi Meksika
Tarixi: e.ə. 1300–1521

Hekayəsi:
Azteklər günəş tanrısı üçün insan qurbanları verirdilər. Paytaxtları Tenochtitlan göl üzərində qurulmuşdu və o qədər irimiqyaslı idi ki, onu ilk görən ispanlar buranı Venesiya ilə müqayisə etdilər. Onlar təqvimlər, məbəd piramidaları və nizamlı bazar sistemləri ilə tanınırdılar.

6. İnka Sivilizasiyası
Yeri: Peru, Boliviya, Ekvador, Çili
Tarixi: e.ə. 1100–1533

Hekayəsi:
İnkalar And dağlarında yol və körpü şəbəkələri, suvarma sistemləri və terrasa əsaslanan əkinçilik sistemləri yaratmışdılar. Onların yazı sistemi olmasa da, Quipu adlı düyünlü iplərlə məlumat ötürürdülər. Paytaxtları Cusco, ən məşhur məskəni isə Machu Picchu olmuşdur.

7. Yunan Sivilizasiyası
Yeri: Yunanıstan
Tarixi: e.ə. 1100–e. 600

Hekayəsi:
Yunanlar demokratiyanın, fəlsəfənin və elmi əsasların banilərindən sayılır. Sokrat, Platon, Aristotel kimi mütəfəkkirlər burada yetişib. Olimpiya oyunları, teatr, fəlsəfi sistemlər onların mirasıdır. Eyni zamanda tanrılar panteonu (Zeus, Athena, Apollon və s.) ilə mifologiyaya böyük töhfə veriblər.

8. Roma Sivilizasiyası
Yeri: İtaliya, Aralıq dənizi
Tarixi: e.ə. 753–e. 476

Hekayəsi:
Roma imperiyası Qərb sivilizasiyasının əsasını qoydu. Hüquq sistemləri, yollar, su kemərləri, memarlıq əsərləri (Kolizey, Forum) və s. onlar tərəfindən inkişaf etdirilib. Latın dili və onun törəmələri (italyan, fransız, ispan və s.) bu gün də danışılır.

9. Göytürk və Orxon Mədəniyyəti
Yeri: Orta Asiya
Tarixi: e.ə. 6–8-ci əsr

Hekayəsi:
Türk runik yazıları ilə tanınan bu sivilizasiya Orxon-Yenisey yazıları ilə tarixdə iz qoyub. Böyük göytürk imperiyası Orta Asiyada böyük siyasi güc olmuşdur. Onlar atlı döyüşçü mədəniyyəti və mükəmməl hərbi idarəetmə ilə tanınıb.

10. Göbəklitepe Mədəniyyəti (Proto-sivilizasiya)
Yeri: Türkiyə, Şanlıurfa
Tarixi: e.ə. 9600

Hekayəsi:
Dünyanın ən qədim ibadət mərkəzi. Bu ərazi sivilizasiyaların yaranmasından min illər əvvəl inşa olunub. Buradakı T-şəkilli sütunlar, həkk olunmuş heyvan fiqurları və astronomik dizayn bu mədəniyyətin inanılmaz dərəcədə ağıllı olduğunu sübut edir.

Nəticə:
Bu sivilizasiyalar – Antik Misir, Mesopotamiya, Maya, İnka, Yunan, Roma və digərləri – hər biri insanlığın bu günə gəlib çıxmasında böyük rol oynayıb. Onların elmi, dini, siyasi və memarlıq irsi bizə nəinki keçmişi, həm də gələcəyi daha aydın görməkdə kömək edir.